• PLATYNA Symbol chemiczny Pt;; gęstość 21,45 g/cm 3 ; temperatura topnienia 1773,5 o C, temperatura wrzenia 4127 o C.
Platyna jest metalem barwy białej z odcieniem niebieskim. Jest twardsza od srebra (4-5 w skali Mohsa), ma znaczną plastyczność. Krystalizuje w układzie regularnym. Zanieczyszczona nawet niewielkimi ilościami ołowiu, cynku, arsenu lub krzemu staje się krucha i łamliwa. Nie rozpuszcza się w kwasach, do jej rozpuszczania używa się wody królewskiej na gorąco. W powietrzu nie zmienia się i zachowuje połysk nawet po wyżarzeniu.
W złotnictwie stosuje się na ogół stop złożony z 95% platyny i 5% miedzi. Do obsadzania brylantów stosuje się stopy platyny o zawartości 15-30% platyny. Fałszerze obniżają wartość platyny przez dodanie palladu. Platyna techniczna zawiera (łącznie z platynowcami, w tym głównie irydem) 99,5 – 99,8 % platyny; platyna chemicznie czysta zawiera 99,9% platyny; platyna fizycznie czysta zawiera 99,99% platyny.
W przeciwieństwie od (znanych ludzkości od zarania dziejów) złota i srebra, platyna odkryta została stosunkowo niedawno, bo w roku 1735 i początkowo nie była doceniana (o czym świadczy nazwa, pochodząca od hiszpańskiego „plata” – srebro, „platina” – sreberko). Platyna występuje w złożach pierwotnych lub wtórnych. Znalazła zastosowanie w przemyśle chemicznym i elektrotechnicznym i w medycynie (także w stomatologii).
• TYTAN (Ti) Symbol chemiczny Ti; gęstość 4,5 g/cm 3 ; temperatura topnienia 1669 o C, temperatura wrzenia 3500 o C.
Tytan to biały, srebrzysty metal o pięknym metalicznym połysku. Matowy ma barwę metaliczno-srebrną i przypomina białe złoto, wypolerowany zaś przyjmuje odcień ciemnego grafitu. Tytan charakteryzuje się wysoką wytrzymałością (jest twardy i odporny na działanie silnych środków chemicznych, nawet wody królewskiej, nie ulega korozji), dobrą plastycznością i niską gęstością (jest 4 razy lżejszy od złota). W organizmie człowieka jest całkowicie neutralny i nie powoduje alergii (z tytanu wykonuje się niektóre implanty). Połączenie tych cech sprawiło, iż metal ten chętnie wykorzystywany jest nie tylko w lotnictwie, marynarce wojennej i handlowej oraz astronautyce, lecz również w nowoczesnym jubilerstwie . Na świecie już od wielu lat używany jest do produkcji obrączek, różnego rodzaju spinek, zegarków itp. Biżuteria wykonana z tytanu jest lekka i odporna na ścieranie . Świetnie nadaje się dla osób z uczuleniami na inne metale.
W przyrodzie występuje w postaci takich minerałów jak: ilmen, rutyl, tytanit, anataz i brukit.
• ZŁOTO Symbol chemiczny Au; gęstość 19,3 g/cm 3 ; temperatura topnienia 1062,4 o C, temperatura wrzenia 2600 o C..
W stanie czystym złoto jest metalem o żółtej barwie, bardzo miękkim (twardość 2,5 w skali Mohsa), klepalnym i najbardziej ciągliwym ze wszystkich metali. Z 1 g złota można wyciągnąć drucik o długości ponad 2 km, można też z tego metalu wyklepać blaszkę o grubości 0,0001 mm, która prześwieca zieloną barwą. Złoto krystalizuje w układzie regularnym. Przy walcowaniu lub kuciu ciężar właściwy złota zwiększa się z 19,3 do 19,6. Złoto bardzo łatwo się poleruje, na długo zachowuje blask i połysk, jest bowiem odporne na działanie czynników atmosferycznych – nie zmienia się pod wpływem powietrza, wody i wahań temperatury. Nie ulega korozji, gdyż jako metal szlachetny tworzy tylko niewiele, nietrwałych związków chemicznych. Jest odporne na działanie kwasów (wyjątkiem jest woda królewska – mieszanina kwasu solnego i azotowego), wody chlorowej i roztworu cyjanku potasu w obecności powietrza. Po stopieniu i żarzeniu nie traci barwy ani połysku. Dobrze przewodzi ciepło i elektryczność. Posiada zdolność spawania na zimno. Złoto łatwo rozpylać, gdyż tworzy cząsteczki mikroskopijnych rozmiarów. W złotnictwie stosuje się złoto w stopach z miedzią, srebrem, niklem (czyste złoto na potrzeby jubilerów jest zbyt miękkie).
Złoto występuje w przyrodzie w stanie rodzimym oraz w związkach z tellurem (w złożach pierwotnych i wtórnych). Złoża pierwotne to głównie żyły kwarcytowe, gdzie złoto występuje najczęściej z dwusiarczkiem żelaza (pirytem) i siarczkiem arsenowym (arsenopirytem). W złożach pierwotnych spotyka się czasem stop złota ze srebrem (elektrum). Złoża wtórne to piaski i żwiry złotonośne, które powstały na skutek procesów wietrzenia i rozpadu złóż pierwotnych.
Złoto używane jest przy galwanicznym złoceniu i platerowaniu przedmiotów z metali nieszlachetnych, w medycynie i fotografii.
• SREBRO Symbol chemiczny Ag; gęstość 10,5 g/cm 3 3; temperatura topnienia 960,5 o C; temperatura wrzenia 2200 o C.
Srebro jest metalem białym o pięknym, metalicznym połysku. Krystalizuje w układzie regularnym, przy czym kryształy układają się w postaci wydłużonej. Srebro jest bardzo miękkie (nieznacznie twardsze od złota), o twardości 2,5-3 wg skali Mohsa. Łatwo się poleruje, jest też bardzo ciągliwe i klepalne. Dobrze nadaje się do odlewów. Jest najlepszym spośród wszystkich metali przewodnikiem ciepła i elektryczności.
Srebro łatwo rozpuszcza się w rozcieńczonym kwasie azotowym i stężonym kwasie siarkowym. W powietrzu zmienia się nieznacznie, ale pod wpływem związków siarki szybko brunatnieje lub czernieje (powstaje wtedy siarczek srebrowy).
W złotnictwie srebro używane jest przeważnie w stopie z miedzią. Powszechnie stosowane są też luty srebrne, czyli stopy z miedzią i cynkiem lub kadmem. Również srebro do odlewów zawiera miedź. Czyste srebro w stanie ciekłym pochłania znaczne ilości tlenu i stygnąc wydziela go z powrotem, przez co na powierzchni mogą tworzyć się „kratery” po uchodzącym tlenie. Miedź zawarta w stopie srebra odciąga tlen tworząc z nim twardy i kruchy, trudny do usunięcia z powierzchni tlenek miedzi (tzw. zud).
Przy topieniu srebra przechodzi ono od barwy czerwonej (ok. 600-850 o C ), przez ciemno- i jasnozółtą (ok. 850-1100 o C ), aż do niemal białego koloru stopionego srebra (powyżej 1200 o C ).
Srebro w przyrodzie rzadko występuje w stanie rodzimym, najczęściej tworzy związki z innymi pierwiastkami (siarka, arsen, antymon), tworząc takie minerały jak argentyn, pirargiryt, prustyt i in. Na ogół towarzyszy także rudom ołowiu i miedzi. Srebro jest najlepszym przewodnikiem ciepła i elektryczności. Stopy srebra z palladem lub platyną znalazły zastosowanie w stomatologii.
Istotne znaczenie mają także związki srebra: azotan srebra, służy do posrebrzania luster i termosów; bromek srebra wykorzystywany jest w fotografii; cyjanku srebra używa się do posrebrzania galwanicznego.
• MIEDŹ Symbol chemiczny Cu; gęstość 8,96 g/cm 3 ; temperatura topnienia 1083 o C.; temperatura wrzenia 2310 o C.
Najważniejszym z metali nieszlachetnych (ze złotniczego punktu widzenia) jest miedź. Występuje ona jako dodatek w stopach srebra, złota i platyny, z innymi metalami tworzy wartościowe stopy. W stanie naturalnym służy często do wykonywania modeli i szablonów.
Metal ten ma charakterystyczną łososiowo-czerwoną barwę, znaczną twardość i wytrzymałość, przy czym jest bardzo kowalna – z miedzi można wyciągać cienkie druty oraz wykuwać cienkie blaszki. Utwardzona po obróbce plastycznej na zimno, przy żarzeniu w temperaturze ok. 550-650 o C staje się znów miękka. Nie nadaje się na odlewy, ponieważ stygnąc wydziela duże ilości gazów, które powodują, że odlew jest porowaty, a duży skurcz (1,8%) sprawia, że stopiona miedź źle wypełnia formy.
W wilgotnym powietrzu miedź koroduje – pokrywa się warstwą zielonawego węglanu zasadowego, który chroni metal przed dalszą korozją. Miedź rozpuszcza się w kwasie azotowym, ale nie podlega działaniu rozcieńczonego kwasu solnego i siarkowego. Ogrzany kwas siarkowy rozpuszcza miedź wydzielając dwutlenek siarki. W obecności tlenu miedź rozpuszcza się w amoniaku na ciecz barwy niebieskiej.
Miedź występuje w przyrodzie w stanie rodzimym i w związkach. Jest znacznie lepszym przewodnikiem elektrycznym i cieplnym od stali, świetnie więc nadaje się do wyrobu kabli i przewodów.
• MOSIĄDZ Mosiądze są stopami miedzi z cynkiem. Są one topliwe i podobnie jak brązy nadają się do odlewów, choć są mniej trwałe. W zależności od składu procentowego poszczególnych składników mosiądze mogą mieć barwę żółta lub czerwonawą. Dodatkami w tych stopach bywają cyna i ołów. Mosiądz odlewniczy zawiera 55-70% miedzi, 30-45% cynku i do 3 % ołowiu.
Mosiądz o zawartości cynku powyżej 18% nosi nazwę tombaku. Tombak zawiera często kilka procent cyny. Służy do wyrobu taniej biżuterii (tzw. „złoto amerykańskie”). Stopy miedzi z cynkiem i cyną zwane są również spiżami.
• BRĄZ Brązy to stopy miedzi z cyną (najczęściej 10% cyny, 90% miedzi). Są szczególnie przydatne do wykonywania odlewów, ze względu na swoją twardość i trwałość, niewielka domieszka cynku zwiększa tę przydatność brązu jeszcze bardziej. Przy zawartości cyny powyżej 30% barwa brązu przechodzi w białą. W powietrzu brąz pokrywa się zieloną patyną.
• STAL NIERDZEWNA Stal nierdzewna (inaczej szlachetna – stop żelaza, węgla i chromu z dodatkami) zachowuje się podobnie jak metale szlachetne, przewyższając je jednocześnie twardością i zdolnością polerowania. Nie rdzewieje, ponieważ na jej powierzchni powstaje cienka warstwa tlenków chromu, zabezpieczająca przed korozją. Nie magnetyzuje się i nie utwardza przez oziębienie. Tylko kucie lub walcowanie nieznacznie taką stal utwardza. Zwiększenie miękkości można uzyskać przez żarzenie i oziębianie w wodzie lub spirytusie. Praca ze stalą nierdzewną wymaga użycia palnika tlenowo-wodorowego.
Stal nierdzewna używana w złotnictwie (np. do sporządzania bransolet, kopert zegarków, nakryć stołowych itp.) jest najczęściej stalą chromowo-niklową o składzie 18-20% chromu, 8-10% niklu, 012% węgla i pozostałej części żelaza.
Luty do stali nierdzewnej. Stale nierdzewne lutuje się lutami z białego złota, srebrnymi lub mosiężnymi. Przy wyrobie przedmiotów ze stali nierdzewnej sprawdza się również spawanie elektryczne punktowe.